بیماری صرع

بیماری صرع epilepsy

 بیماری صرع epilepsy -اختلالات تشنجی -طبقه بندی بین المللی تشنج -صرع -پاتوفیزیولوژی -تظاهرات بالینی -علل صرع -آمارها و صرع -نقش وراثت در ایجاد صرع -تدابیر پرستاری در خلال بروز -حملات تشنجی -بعد از بروز حملات تشنجی -بررسی و یافته های تشخیصی

فهرست مندرجات:

اختلالات تشنجی

طبقه بندی بین المللی تشنج

صرع

پاتوفیزیولوژی

تظاهرات بالینی

علل صرع

آمارها و صرع

نقش وراثت در ایجاد صرع

تدابیر پرستاری در خلال بروز حملات تشنجی

بعد از بروز حملات تشنجی

بررسی و یافته های تشخیصی

 

اختلالات تشنجی(seizure disorders)

تشنج(seizures) در واقع دوره هایی از فعالیت های غیر طبیعی حسی ، حرکتی ، خودکار ، و یا روانی(و یا ترکیبی از تمامی عوامل مذکور) است که از تخلیه ی ناگهانی و بیش از حد بار الکتریکی نورون های مغزی ناشی می شود. در این اختلال ، بخشی از مغز یا تمامی آن درگیر می باشد. در تقسیم بندی بین المللی تشنج ها ، آنها را به دو دسته شامل تشنج های منطقه ای و تشنج های عمومی گروه بندی می کنند. تشنج های منطقه ای یا پارشیال (partial seizures) فقط در یک بخش از مغز آغاز می شوند ، اما در تشنج های عمومی(generalized seizures) ، تخلیه ی بار الکتریکی در تمامی مغز اتفاق می افتد. بیشتر تشنج ها ناگهانی و گذرا هستند.

در حملات تشنجی منطقه ای ساده ، هوشیاری سالم باقی می ماند ، اما در حملات تشنجی منطقه ای ترکیبی ، هوشیاری با اختلال مواجه می شود.

 

 

طبقه بندی بین المللی تشنج:

حملات منطقه ای یا پارشیال(حملاتی که به طور موضعی آغاز می گردند) (Partial Seizures)

حملات منطقه ای ساده(دارای نشانه های ساده ، عموما بدون اختلال در سطح هوشیاری) (simple partial seizures):

- دارای نشانه های حرکتی

- دارای نشانه های بدنی-حسی یا اختصاصا حسی

- دارای نشانه های اتونومیک یا خودکار

- دارای اشکال ترکیبی

حملات منطقه ای مختلط یا مرکب(دارای نشانه های مرکب ، عموما همراه با اختلال در سطح هوشیاری) (Complex partial seizures):

- فقط همراه با اختلال در سطح هوشیاری

- دارای نشانه های شناختی

- دارای نشانه های عاطفی

- دارای نشانه های روانی-حسی

- دارای نشانه های روانی-حرکتی(اتوماتیزم)

- دارای اشکال مرکب

حملات منطقه ای که به طور ثانویه تبدیل به حملات عمومی می شوند.

حملات عمومی یا ژنرالیزه(تشنجی یا غیر تشنجی ، دوطرفه و متقارن ، و بدون شروع موضعی) (Generalized Seizures)

- حملات تشنجی تونیک-کلونیک(Tonic-clonic seizures)

- حملات تشنجی تونیک(Tonic seizures)

- حملات تشنجی کلونیک(Clonic seizures)

- حملات تشنجی ابسنس(صرع کوچک) (Absence seizures)

- حملات تشنجی آتونیک(Atonic seizures)

- حملات تشنجی میوکلونیک(صرع دو طرفه ی گسترده) (Myoclonic seizures)

صرع(epilepsies)

صرع در واقع مجموعه ای از سندرم ها است که با حملات تشنجی تکرار شونده بدون علت تحریک کننده مشخص می گردد. سندرم های صرعی توسط الگوهای اختصاصی بالینی نظیر سن آغاز ، تاریخچه و سابقه ی خانوادگی و نوع حملات تشنجی طبقه بندی می شوند. انواع صرع را می توان با توجه به چگونگی بروز حملات ، متداول ترین سندرم های متعلق به تشنج های عمومی(ژنرالیزه) و متداول ترین سندرم های متعلق به تشنج های منطقه ای یا پارشیال از یکدیگر متمایز کرد.

صرع(epilepsy) نوعی بیماری است که در آن اختلالات فعالیت الکتریکی طبیعی مغز موجب بروز حمله های تشنجی عود کننده یا دوره های کوتاه مدتی از تغییر هوشیاری می شود.

حمله تشنجی(seizure) یا حمله ناگهانی ، رویدادی ناگهانی است که در اثر تخلیه های غیر طبیعی بیش از حد و هماهنگ مجموعه ای از نورون های دستگاه و سیستم عصبی مرکزی به وجود می آید. تظاهرات این فعالیت غیر طبیعی سیستم عصبی مرکزی برحسب توزیع تخلیه ها می توانند از فعالیت تشنجی چشمگیر تا پدیده ای تجربی که به آسانی به وسیله ی مشاهده کننده قابل تشخیص نیست متغیر باشند.

اگرچه عوامل مختلفی بر میزان بروز و شیوع حمله های تشنجی تاثیر می گذارند ، حدود 5 تا 10 درصد مردم حداقل دچار یک حمله می شوند و بیشترین میزان بروز در اوایل کودکی و اواخر بزرگسالی روی می دهد. حدود 50 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به صرع هستند. میزان ابتلای زنان و مردان تقریبا مساوی است. افراد مبتلا به صرع دچار حمله های ناگهانی عود کننده تشنج می شوند.

صرع می تواند اولیه(ایدیوپاتیک) یا ثانویه باشد. در صرع ثانویه ، علت صرع مشخص بوده و صرع در واقع نشانه ای از یک اختلال زمینه ای دیگر مثل تومور مغزی می باشد. 2 تا 4 میلیون از افراد مبتلا به صرع در ایالات متحده تخمین زده شده است(از هر صد نفر فرد بالغ یک نفر به این بیماری مبتلا است) و آغاز بیماری در بیش تر از 75 درصد افراد ، پیش از 20 سالگی است.

صرع حدود 3 درصد از افراد را در مراحل مختلف زندگی تحت تاثیر قرار داده و مبتلا می سازد. بیشترین اشکال صرع در دوران کودکی به وقوع می پیوندد. بهبود روند درمان اختلالات عروقی مغزی ، آسیب دیدگی های سر ، تومورهای مغزی ، مننژیت ها و انسفالیت ها سبب شده تا تعداد بیمارانی که پس از بهبودی با خطر تشنج روبرو می شوند ، افزایش یابد.

گرچه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد حساسیت نسبت به برخی انواع صرع جنبه ی ارثی دارد ، اما علت بروز صرع و حملات تشنجی در بسیاری از مردم نامعلوم می باشد. صرع می تواند به دنبال آسیب دیدگی های حین زایمان(birth trauma) ، اشکال و اختلال در استفاده از اکسیژن در نوزادان(asphyxia neonatorum) ، آسیب دیدگی های سر ، برخی بیماری های عفونی(باکتریایی ، ویروسی ، انگلی) ، سمیت(مونوکسید کربن و مسمومیت با سرب) ، مشکلات مربوط به جریان خون ، تب ، اختلالات تغذیه ای و متابولیکی و مسمومیت با الکل یا مواد مخدر ، پدید آید. علاوه بر موارد ذکر شده ، صرع همراه با تومورهای مغزی ، آبسه ها و نیز ناهنجاری های مادرزادی نیز ایجاد می شود.

پیشرفت های حاصل شده در EEG یا الکتروانسفالوگرافی هم به تشخیص صرع کمک نموده است. باید به عموم مردم در رابطه با بیماری صرع آموزش داد تا این بیماری به عنوان مایه ی ننگ در نظر گرفته نشود و بدین ترتیب افراد بیشتری تشخیص بیماری را بپذیرند و به آن اذعان نمایند.

 

 

پاتوفیزیولوژی

کلیه ی پیام ها در بدن توسط نورون های مغزی و به وسیله ی تخلیه های انرژی الکتروشیمیایی که در سراسر طول آن ها انجام می گیرد ، حمل می شوند. وقتی که نورون ها یا سلول های عصبی شروع به انجام وظیفه می نمایند ، انتقال و جابجایی ایمپالس ها یا تکانه های عصبی نیز به طور ناگهانی آغاز می گردد. گاهی اوقات ، این سلول ها یا گروهی از سلول ها بعد از اتمام وظایف خود همچنان در حال تحریک باقی می مانند. در خلال دوره ای از تخلیه های الکتریکی ناخواسته ، بخش هایی از بدن که توسط این سلول های غیر عادی کنترل می شوند ، ممکن است حرکات نامتعادل و عجیبی از خود بروز دهند. دامنه ی اختلال عملکردهای حاصله از حالت خفیف تا ناتوان کننده متغیر بوده و اغلب سبب از دست رفتن هوشیاری بیمار می گردد.

زمانی که این نوع تخلیه های الکتریکی غیر طبیعی و کنترل نشده به طور مکرر انجام بپذیرند ، در آن صورت بیمار به صرع مبتلا شده است. قوای عقلانی بیمار در بیماری صرع دچار اختلال نمی شود. بیماران مبتلا به صرع در صورت عدم وجود ناتوانایی های دیگر سیستم عصبی یا مغز ، از قوای عقلانی برابر با سایر افراد دیگر برخوردارند. صرع ، هم معنا با بیماری عقب ماندگی ذهنی یا بیماری نیست. هرچند بسیاری از افرادی که به دلیل بروز صدمات عصبی شدید دچار ناتوانی های تکاملی گشته اند ، اغلب دارای صرع نیز می باشند.

 

تظاهرات بالینی

بسته به محل نورون های در حال تخلیه ، دامنه ی تشنج ها متفاوت است و می تواند از حالت خیره نگریستن ساده تا حرکات تشنجی(convulsive movements) طولانی همراه با فقدان هوشیاری تغییر کند. حملات تشنجی براساس ناحیه درگیر مغز طبقه بندی شده و به صورت منطقه ای(partial) یا پارشیال ، عمومی یا ژنرالیزه(generalized) ، و بدون طبقه بندی(unclassified) شناسایی گردیده اند. حملات منطقه ای یا پارشیال از لحاظ منشا به صورت فوکال(focal) هستند و تنها بخشی از مغز را تحت تاثیر قرار می دهند. حملات تشنجی عمومی از لحاظ منشا غیر ویژه بوده و تمام مغز را به طور همزمان مبتلا می سازند.  

الگوی اولیه ی حملات نشان دهنده ی ناحیه ای از مغز است که حملات تشنجی از آنجا منشا گرفته اند. در حملات منطقه ای ساده(simple partial seizures) ، تنها یک انگشت یا یکی از دست ها دچار لرزش(shake) می شود و یا دهان به نحو غیر قابل کنترلی پرش(jerk) پیدا می کند. فرد ممکن است به شکل غیر قابل فهمی صحبت نماید یا دستخوش سرگیجه گردد ، همچنین طعم ها ، بوها ، تصاویر یا اصوات نامعمول یا ناخوشایندی را تجربه نماید ، اما هوشیاری وی از بین نمی رود.

در حملات منطقه ای مرکب یا پیچیده(complex partial seizures) ، فرد یا بی حرکت باقی می ماند یا به طور خودکار حرکاتی را انجام می دهد که در هر حال تناسبی با زمان و مکان ندارد یا ممکن است دچار هیجانات بیش از حد ناشی از ترس ، عصبانیت ، شعف یا تحریک پذیری گردد. بعد از به پایان رسیدن تظاهرات ، بیمار گذراندن این مراحل را به خاطر نمی آورد.

در حملات عمومی که قبلا تحت عنوان صرع بزرگ یا گرندمال (grand mal seizures) شناخته می شدند ، هر دو نیمکره ی مغزی درگیر هستند و در نتیجه هر دو نیمه ی بدن از خود واکنش نشان می دهند. در این نوع صرع ، کل بدن دچار سفتی شدید شده و با پرش ها و تکان های عضلانی که به طور متناوب از حالت شل به حالت انقباض در می آید(انقباض های تونیک-کلونیک عمومی) ، دنبال می شود. انقباض همزمان دیافراگم و عضلات قفسه ی سینه ، حالتی را ایجاد می کنند که به فریاد صرعی(epileptic cry) معروف است. زبان اغلب جویده می شود و بیمار دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع می گردد. بعد از 1-2 دقیقه ، حرکات تشنجی فروکش می کنند ، بیمار آرام و بدن او شل شده و در کمای عمیق فرو می رود ، در حالی که با سر و صدا نفس می کشد. تنفس در این زمان عمدتا شکمی است. بعد از به هوش آمدن یا حالت پاستیکتال(postictal)(پس از تشنج) ، بیمار اغلب دچار کانفیوز بوده و به سختی بیدار می شود و ممکن است که ساعت ها در خواب باشد. بیشتر بیماران از سردرد و درد عضلانی ، خستگی و افسردگی شکایت دارند.

حدود 40 نوع مختلف حمله صرعی وجود دارد. در درجه ی اول ، صرع را بر حسب این که کانون حمله در مغز متمرکز (کانونی ، محدود یا پارشیال) است یا منتشره (عمومی یا ژنرالیزه) تقسیم بندی می کنند. در درجه ی بعد ، صرع نوع متمرکز(پارشیال) را بر حسب مقدار تحت تاثیر قرار گرفتن هوشیاری ، به نوع ساده (که در آن هوشیاری بیمار تغییر نمی کند) و پیچیده(کمپلکس یا روانی حرکتی) تقسیم می نمایند. صرع پارشیال ممکن است در مغز انتشار یابد که در این صورت ، انتشار یا عمومی شدن ثانویه نامیده می شود.

صرع های منتشره(ژنرالیزه) که همگی موجب کاهش هوشیاری می شوند بر حسب تاثیر بر بدن ، به انواع صرع غیاب(ابسانس یا صرع کوچک) ، صرع میوکلونیک ، کلونیک ، تونیک ، تونیک-کلونیک(صرع بزرگ) و صرع های آتونیک تقسیم می شوند. یکی از تقسیم بندی های انواع صرع به شرح زیر است:

 

1- حمله های تشنجی منتشر(عمومی یا ژنرالیزه) تونیک-کلونیک

در این حمله ها که سابقا صرع کوچک(grand mal)  نامیده می شدند ، هوشیاری بیمار از دست می رود و بیمار به زمین می افتد. بدن بیمار سفت می شود و پرش های غیر قابل کنترل بدن ایجاد می شوند. حمله ی ژنرالیزه ی تونیک کلونیک(generalized tonic-clonic) حمله اصلی حدود 10 درصد از تمام مبتلایان به صرع را تشکیل می دهند و نیز شایع ترین نوع تشنج ناشی از اختلالات متابولیکی هستند و به این دلیل به طور شایع در موارد بالینی بسیار متفاوت دیده می شوند. معمولا حمله ی تشنجی به طور ناگهانی و بدون علایم هشدار دهنده آغاز می شود ، هر چند که برخی از بیماران ، بروز نشانه های مبهمی را در ساعاتی قبل از شروع حمله شرح می دهند. معمولا مرحله ی اولیه حملات تشنجی ، انقباض تونیک(مداوم و خفیف) عضلات تمام بدن است. انقباض عضلات بازدمی و حنجره در شروع موجب ایجاد ناله ای بلند یا گریه حمله می شود. تنفس مختل می شود و ترشحات در ناحیه ی حلق و دهان تجمع می یابند و بیمار کبود می شود. ممکن است انقباض عضلات فک منجر به گاز گرفتن زبان شود.

در اثر افزایش قابل توجه تون عصب سمپاتیک ، فشار خون ، ضربان قلب و اندازه ی مردمک چشم افزایش می یابند. به طور معمول بعد از 10 تا 20 ثانیه ، فاز تونیک حمله به فاز کلونیک(همراه با انقباض و انبساط متناوب و نامنظم عضلات) تبدیل می شود. دوره های شل شدگی عضلات به تدریج افزایش می یابند تا پایان مرحله حمله ای(ایکتال) (ictal) فرا برسد که معمولا بیش از یک دقیقه طول نمی کشد. مرحله بعد از حمله با عدم واکنش پذیری ، شلی عضلانی و افزایش بزاق(که می تواند منجر به تنفس همراه با سر و صدا و انسداد نسبی راه هوایی شود) همراه است. ممکن است در این مرحله ، بی اختیاری ادراری یا مدفوعی روی دهد. بیمار به تدریج هوشیاری خود را در چند دقیقه تا چند ساعت به دست می آورد و طی این دوره ی انتقالی ، به طور معمول دوره ای از منگی پس از حمله وجود دارد. سپس بیمار دچار سردرد ، خستگی و درد عضلانی می شود که ممکن است چند ساعت طول بکشد.

 

 

بیماری صرع epilepsy -اختلالات تشنجی -طبقه بندی بین المللی تشنج -صرع -پاتوفیزیولوژی -تظاهرات بالینی -علل صرع -آمارها و صرع -نقش وراثت در ایجاد صرع -تدابیر پرستاری در خلال بروز -حملات تشنجی -بعد از بروز حملات تشنجی -بررسی و یافته های تشخیصی

2- حمله های تشنجی عمومی(ژنرالیزه) غیاب(generalized absence)

در این حمله ها که پیش از این صرع کوچک نامیده می شدند ٬ هوشیاری بیمار به طور کوتاه مدت از بین می رود(صرع غیابی) ؛ بیمار به زمین نمی افتد و معمولا حرکت های غیر طبیعی وجود ندارند. معمولا حمله ها فقط چند ثانیه طول می کشند و هوشیاری نیز به صورت ناگهانی باز می گردد و منگی پس از حمله وجود ندارد. اگرچه از دست رفتن کوتاه مدت هوشیاری ممکن است از نظر بالینی آشکار نباشد یا تنها تظاهر تخلیه ی حمله باشد ٬ حمله های غیاب(قطع لحظه ای جریان اندیشه و فعالیت) معمولا با علایم حرکتی دو طرفه ی نامحسوس چشمک زدن های سریع ٬ حرکات جویدن یا حرکات کلونیک با دامنه ی آهسته ی دست ها همراه هستند. معمولا حمله های غیاب(ابسانس) در دوران کودکی(4 تا 8 سالگی) یا اوایل نوجوانی و یا بعد از 65 سالگی آغاز می شوند و در 15 تا 20 درصد کودکان مبتلا به صرع ٬ نوع اصلی حمله ی تشنجی را تشکیل می دهند. حمله های صرعی ممکن است صدها بار در روز روی دهند ولی ممکن است کودک از وجود آنها ناآگاه باشد یا نتواند وجود آنها را بیان کند.

از آن جا که علایم بالینی حملات به ویژه برای والدینی که کودکشان دچار این بیماری شده نامحسوس هستند ٬ تعجبی ندارد که نخستین علایم صرع غیاب ٬ غالبا رویای روز توجیه نشده تلقی می شوند و افت تحصیلی کودک در مدرسه ٬ به وسیله ی آموزگار او تشخیص داده می شود. معمولا حمله های صرع ابسانس با داروهای ضد صرع کنترل می شوند.

3- حمله های محدود(نسبی یا پارشیال) ساده(simple partial)

در این حمله ها ، بیمار کاملا هوشیار است ؛ قسمتی از بدن دچار حرکات پرشی غیر طبیعی می شود. به عنوان مثال ٬ حرکات غیر ارادی دست(به شکل حرکت های تکراری خم و باز کردن) ٬ حرکات غیر ارادی سر ٬ چشم ها ٬ بازو یا احساس گزگز ٬ یا به مشام رسیدن بوهای بد(مثل بوی سوختن لاستیک یا نفت) و یا شنیدن صداهای خشن یا بسیار پیچیده و احساس طعم های بد ممکن است موجود باشند. این حمله ها همچنین ممکن است به شکل دیدن جرقه های نورانی یا توهمات شکل گرفته ٬ عدم تعادل(احساس به زمین افتادن یا سرگیجه) ٬ تغییرات در عملکرد خودکار(مثل گرگرفتگی ، تعریق ٬ سیخ شدن موها) ٬ یا احساسی که از قسمت بالای شکم یا قفسه ی سینه منشا می گیرد و به سر منتقل می شود باشند.

در بعضی از بیماران ٬ احساس های عجیب و غریب وجود دارند مثل ترس ، احساس ایجاد یک تغییر قریب الوقوع ، احساس رهایی ٬ مسخ شخصیت ٬ دژاوو(dejavu ٬ واژه ای فرانسوی به معنی قبلا دیده شده که نوعی اختلال حافظه یا تحریف ناخودآگاه است که در آن فرد ٬ محیط و موقعیتی جدید را به اشتباه ٬ محیط و موقعیتی تکراری که قبلا با آن روبرو شده است تصور می کند) ٬ یا نوعی از خطاهای حسی که در آن اجسام به تدریج کوچکتر(ریزبینی) یا بزرگتر(درشت بینی) به نظر می رسند. هنگامی که این نشانه ها قبل از حمله پارسیل پیچیده یا حمله پارسیل همراه با عمومی شدن ثانویه ایجاد می شوند ٬ این حملات پارسیل ساده به عنوان علامت هشدار دهنده یا پیش درآمد(aura) عمل می کنند.

4- حمله های محدود(نسبی) پیچیده(کمپلکس) ؛ (complex partial) یا حمله های حرکتی روانی

در این حمله ها ٬ فعالیت های تشنجی کانونی همراه با اختلال موقتی بیمار برای حفظ تماس طبیعی با محیط وجود دارند. در طی حمله ٬ بیمار قادر نیست به فرامین دیداری یا کلامی پاسخ مناسب بدهد و مرحله ی ایکتال(حمله ای) را به خاطر نمی آورد. غالبا حملات با پیش درآمد آغاز می شوند که حمله ی کانونی ساده ای است که برای بیمار حالت کلیشه ای دارد. شروع مرحله ی حمله ای ، اغلب به صورت ایست رفتاری ناگهانی یا خیره شدن بدون حرکت است. معمولا ایست رفتاری همراه با رفتارهای غیرارادی و خودکار ٬ دامنه ی وسیعی از تظاهرات را شامل می شوند . رفتارهای خودکار ممکن است از رفتارهای بسیار مقدماتی مانند جویدن ٬ مکیدن لب ٬ بلع ٬ یا حرکات بلند کردن دست ها یا رفتارهای پیچیده تر مثل نمایش حرکات عاطفی یا دویدن تشکیل شوند. بیمار معمولا پس از حمله دچار منگی است و ممکن است انتقال به بهبود کامل هوشیاری چند ثانیه تا یک ساعت طول بکشد.

5- حمله های محدود(پارشیال) همراه با عمومی شدن(ژنرالیزاسیون) ثانویه

حمله های محدود(پارشیال) می توانند منتشر شوند و هر دو نیمکره ی مغزی را فرا بگیرند و موجب بروز صرع عمومی(ژنرالیزه) شوند که معمولا از نوع تونیک کلونیک است. عمومی شدن ثانویه حمله ٬ اغلب به دنبال حمله های پارسیل ساده و گاهی همراه با حمله های پارشیال سایر نقاط مغز روی می دهد.

علل صرع

علت اصلی بروز تشنج را می توان نوعی آشفتگی و اختلال الکتریکی در سلول های عصبی بخشی از مغز دانست که سبب می شود این سلول ها به تخلیه ی غیر طبیعی ، کنترل نشده و تکرار شونده ی بار الکتریکی خود بپردازند. تشنج نشانه و علامتی از این نوع تخلیه مفرط بار الکتریکی در نورون ها است و می تواند به صورت از دست دادن هوشیاری ، فعالیت های حرکتی مفرط یا فقدان حرکت و تونیسیته ی عضلانی ، اختلالات رفتاری ، ادراکی ، حسی و خلقی تظاهر پیدا کند.

علل خاص بروز تشنج متغیر است که می توان آنها را به دو دسته ی ایدیوپاتیک(نقایص تکاملی و ژنتیکی) (idiopathic) و اکتسابی(acquired) تقسیم بندی نمود.

از میان علل به وجود آورنده ی حملات تشنجی اکتسابی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- هیپوکسمی به هر علت شامل نارسایی قلبی عروقی

- تب (در دوران کودکی)

- آسیب دیدگی سر

- هایپرتانسیون یا پرفشاری خون

- عفونت های سیستم عصبی مرکزی

- بیماری های توکسیک و متابولیک(از قبیل نارسایی کلیوی ، هیپوناترمی یا کاهش سدیم خون ، هیپوکلسیمی یا کاهش کلسیم خون ، هیپوگلیسمی یا کاهش گلوکز خون ، سموم آفت کش)

- تومورهای مغزی

- قطع دارو و الکل

- آلرژی

بیماری عروقی مغزی علت اصلی تشنج در افراد سالمند می باشد.

از هر 10 مورد بیماری صرع ٬ در 6 مورد ٬ علت زمینه ای مشخصی وجود ندارد.

صرع بیماری روانی نیست.

صرع ممکن است پس از آسیب یا تخریب مغز در اثر عفونت ٬ سکته مغزی ٬ تومور مغزی یا ایجاد بافت جوشگاهی(اسکار) ناشی از ضربه به سر روی دهد. استعداد نسبت به صرع ممکن است به صورت فامیلی موجود باشد.

 

 

چه کسانی ممکن است به صرع مبتلا شوند؟

صرع ٬ شایع ترین اختلال جدی عصبی است که در تمام سنین روی می دهد. البته احتمال بروز آن در اوایل دوران کودکی و پس از 65 سالگی بیشتر است.

عوامل برانگیزاننده ی صرع

عوامل برانگیزاننده ی حمله ی صرعی عبارتند از: مصرف الکل ٬ تب ٬ استرس ٬ نور ٬ دستگاه های رقص نور ٬ نور مانیتور کامپیوتر و بازی های کامپیوتری ٬ موسیقی ٬ خستگی ٬ مطالعه ٬ ریختن آب گرم بر روی سر ٬ ازدیاد تهویه و ازدیاد دمای بدن در اثر آفتاب زدگی.

معمولا صرع کنترل می شود ولی به طور کامل به وسیله ی دارو درمان پذیر نیست.

در مواد دشوار ٬ جراحی توصیه می شود. همه ی علایم صرع در تمام مدت عمر ادامه نمی یابند و بعضی از آنها فقط محدود به مراحل خاصی از دوران کودکی هستند. صرع ٬ از گروهی از نشانگان مختلف تشکیل می شود که فعالیت الکتریکی غیر طبیعی و حمله ای مغز در تمام آنها وجود دارد.

آمارها و صرع

صرع شایع ترین بیماری عصبی در کودکان و سومین بیماری عصبی شایع در بزرگسالان (بعد از آلزایمر و سکته مغزی) است. میزان بروز سالانه ی صرع در جهان سوم ٬ دو برابر میزان آن در ایالات متحده است. مجموع هزینه ی ناشی از درمان صرع و زیان مالی حاصل از عدم حضور بیمار مبتلا به صرع در محل کار خود ٬ بیش از 16.6 میلیارد دلار در سال برآورد شده است.

بیش از 3 میلیون آمریکایی مبتلا به نوعی صرع هستند که 30 درصد آنها را افراد زیر 18 سال تشکیل می دهند. هر ساله حدود 200000 مورد جدید اختلالات تشنجی و صرع تشخیص داده می شود. در کشورهای صنعتی سالیانه 40 تا 70 نفر از هر 100000 نفر مبتلا به صرع می شوند. 20 درصد موارد صرع قبل از 5 سالگی و 50 درصد موارد آن قبل از 25 سالگی شروع می شود. 50 نفر از هر 1000 نفر در طول عمر خود دچار حمله های تشنجی بدون تب می شوند.

در کشورهای فقیر ٬ سالیانه 100 تا 190 نفر از هر 100000 نفر دچار صرع می شوند.

موارد زیادی از صرع از سن 60 سالگی به بعد و نیز قبل از 10 سالگی شروع می شوند.

تقریبا در 70 درصد موارد علت شناخته شده ای برای صرع وجود ندارد و در 30 درصد باقی مانده ٬ علل زیر شایع ترین موارد را تشکیل می دهند:

- تومور یا سکته مغزی

- ضربه سر(به ویژه ناشی از تصادف اتومبیل ٬ اصابت گلوله ٬ آسیب های ورزشی و افتادن بر روی زمین ٬ انفجارها). هرچه شدن ضربه بیشتر باشد ٬ احتمال بروز صرع بیشتر است.

- مسمومیت (مثلا با سرب یا در اثر سوء مصرف مواد) ؛ بیش از 5000 نفر در هر سال در اثر الکلیسم دچار صرع می شوند. عفونت هایی مانند مننژیت ٬ آنسفالیت (عفونت مغز) ویروسی ٬ لوپوس و با شیوع کمتر ٬ اوریون ٬ سرخک و دیفتری. عفونت یا بیماری سیستمیک مادر در دوران بارداری که بر مغز جنین تاثیر می گذارد.

نقش وراثت در ایجاد صرع

همه ی افراد درجاتی از استعداد به حملات تشنجی را به ارث می برند. در مواردی که علت شناخته شده ای برای صرع یافت نمی شود ٬ احتمالا نقش عامل ژنتیکی بیشتر است.

تدابیر پرستاری در خلال بروز حملات تشنجی

مسئولیت اصلی پرستار ، مشاهده و گزارش توالی و ترتیب علایم و نشانه های به وجود آمده است. ماهیت حملات تشنجی معمولا نوع درمان مورد نیاز را نشان می دهد. قبل از بروز تشنج و در خلال آن ، موارد زیر بررسی و ثبت می شوند:

- پیشامدها و شرایط پیش از بروز تشنج(تحریک های بینایی ، شنوایی ، بویایی ، تحریک های لامسه ای ، اختلالات روحی یا روانی ، خواب ، هایپرونتیلاسیون)

- وقوع پیش درآمد یا پیش هشدار(علامت اخطار دهنده که می تواند دیداری ، شنوایی و بویایی باشد)

- اولین اقدامی که بیمار هنگام تشنج انجام می دهد ، ناحیه شروع حرکات تشنجی و یا سفتی در بدن ، خیره و ثابت شدن هر دو چشم و وضعیت سر بیمار حین شروع تشنج. این اطلاعات نشانه هایی را جهت پی بردن به محل کانون تولید تشنج در مغز ارائه می دهند(در ثبت گزارش باید ذکر سود که مرحله شروع تشنج مشاهده شده است یا نه و این نکته دارای اهمیت می باشد).

- نوع حرکات به وجود آمده در بخش های درگیر بدن

- نواحی درگیر در بدن

- اندازه ی هر دو مردمک ، آیا چشم ها باز هستند؟ آیا چشم ها یا سر به یک طرف چرخیده اند؟

- وجود یا عدم وجود حرکات خودکار یا اتونومیک(فعالیت های حرکتی غیر ارادی)

- بی اختیاری در دفع ادرار یا مدفوع

- طول مدت هر مرحله از حمله ی تشنجی

- عدم هوشیاری در صورت بروز و طول مدت آن

- وجود هر نوع فلج یا ضعف آشکار در دست ها و پاها پس از حمله

- عدم توانایی سخن گفتن پس از بروز حمله

- حرکات انجام شده در پایان حمله

- خوابیدن یا نخوابیدن بیمار پس از بروز حمله

- وضعیت شناختی پس از بروز حمله

علاوه بر جمع آوری کردن اطلاعات در رابطه با حمله تشنجی ، مراقبت های پرستاری شامل پیشگیری از بروز آسیب دیدگی و حمایت از بیمار نیز می باشد. حمایت از بیمار هر دو نوع بعد جسمی و روحی را در بر می گیرد.

 

 

بعد از بروز حملات تشنجی

بعد از آن که بیمار حملات تشنجی را پشت سر گذاشت ، نقش پرستار در ثبت حوادثی که منجر به بروز تشنج شده و یا در خلال مدت آن به وقوع پیوسته ، و همچنین در پیشگیری از بروز عوارض(آسپیراسیون ، آسیب دیدگی) ، اهمیت پیدا می کند. بیمار در این زمان در معرض خطر هیپوکسی(hypoxia) ، استفراغ و نیز آسپیراسیون تنفسی(pulmonary aspiration) قرار دارد. برای جلوگیری از بروز عوارض ، بیمار در وضعیت خوابیده به پهلو(side-lying position) قرار داده می شود تا تخلیه ی ترشحات دهان به راحتی صورت پذیرد ، راه هوایی باز بماند ، از آسپیراسیون جلوگیری شود و در صورت نیاز ، ساکشن انجام گیرد. اقدامات احتیاطی در رابطه با تشنج باید آغاز گردد که شامل در دسترس بودن تجهیزات کامل ساکشن همراه با سوند یا کاتتر مخصوص ساکشن و لوله عبور هوا در دهان بیمار(oral airway) می باشد. تخت باید در وضعیتی پایین و نزدیک به زمین باشد و نرده های کناری آن بالا آورده شود و در صورت ضرورت و برای پیشگیری از آسیب دیدگی بیمار ، از بالشتک های مخصوص کنار نرده استفاده گردد. بیمار ممکن است خواب آلوده بوده و پس از این پیشامد تمایل به خوابیدن داشته باشد ، همچنین احتمال دارد وقایعی که منجر به بروز تشنج شده و نیز وقایعی که در دوره زمانی کوتاه پس از آن اتفاق افتاده را به یاد نیاورد.

بررسی و یافته های تشخیصی

هدف از بررسی و شناخت تشخیصی ، تعیین نوع حملات تشنجی ، دفعات وقوع و شدت آنها و عواملی است که سبب تسریع در بروز این حملات می گردند. تاریخچه ای از وضعیت تکاملی بیمار گرفته می شود که شامل حوادث حین حاملگی و زایمان و جستجو برای یافتن شواهدی دال بر وجود آسیب دیدگی های قبلی می باشد. در رابطه با وجود بیماری یا آسیب دیدگی های سر که موجب ابتلای مغز به این عارضه شده اند نیز سوالاتی از بیمار به عمل می آید. علاوه بر معاینات فیزیکی و عصبی ، معاینات تشخیصی که شامل مطالعات بیوشیمیایی ، هماتولوژیکی و سرولوژیکی می باشد نیز انجام می شود. از MRI نیز برای شناسایی ضایعات مغزی ، ناهنجاری های کانونی(فوکال) ، ناهنجاری های قلبی عروقی و تغییرات دژنراتیو مغزی ، استفاده می شود.

EEG یا الکتروانسفالوگرام(electroencephalogram) نیز در گروه عمده ای از بیماران مبتلا به صرع ، شواهد و یافته های تشخیصی ارائه داده و به طبقه بندی نوع حملات کمک می کند. امواج غیر طبیعی یا ناهنجاری ها در EEG معمولا در فاصله ی زمانی بین حملات نیز ادامه یافته و چنانچه آشکار و واضح نباشند ، می توان با هایپرونتیلاسیون یا در خلال دوره ی خواب ، به وجود آنها پی برد.

به منظور بررسی عملکرد سلول های مغزی منفرد ، می توان میکرو الکترودهایی را به طور عمقی به مغز وارد کرد. البته این مسئله را نیز باید خاطر نشان کرد که برخی افراد مبتلا به حملات تشنجی ممکن است EEG طبیعی داشته باشند و افرادی که هرگز دچار حملات تشنجی نشده اند ، دارای EEG غیر طبیعی باشند. دورسنجی یا تله متری(telemetry) و همچنین تجهیزات کامپیوتریزه ، قادرند EEG را در حالی که بیمار مشغول انجام فعالیت های طبیعی است ، روی نوارهای کامپیوتری ثبت و ذخیره نمایند. ضبط ویدئویی حملات که به طور همزمان با تله متری EEG صورت می پذیرد ، در تعیین نوع حملات ، طول مدت و وسعت آن مفید واقع می شوند. این نوع روش های پایش می توانند درمان صرع های شدید را تغییر دهند.

توموگرافی کامپیوتری با انتشار فوتون منفرد(SPECT) از جمله ی دیگر روش هایی است که گاهی در مطالعات تشخیصی مورد استفاده قرار می گیرد. روش مذکور برای شناسایی نواحی ایجاد کننده ی صرع(epileptogenic zone) سودمند می باشد تا متعاقبا بتوان به برداشت نواحی مغزی دچار تشنج از طریق عمل جراحی اقدام نمود.

برای تشخیص صرع ٬ وجود حمله های تشنجی عود کننده و بدون دلیل مشخص ضرورت دارد. صرع معمولا بر پایه ی سابقه ی پزشکی فرد تشخیص داده می شود. نوار مغزی(الکتروآنسفالوگرام) یا EEG ٬ PET ٬ SPECT ٬ MRI و آنسفالوگرافی مغناطیسی(ماگنتوآنسفالوگرافی) ممکن است برای تشخیص علت صرع ٬ کشف ناحیه ی مبتلای مغز یا طبقه بندی نشانگان صرعی مفید باشند ولی برای تشخیص اولیه ی بیماری بی ارزش هستند. مانیتورینگ یا پایش دراز مدت EEG با استفاده از ویدئو ٬ استاندارد طلایی تشخیص صرع است ولی به دلیل بالابودن قیمت و دشوار بودن دسترسی و راحت نبودن روش انجام ٬ به طور روتین کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. فعالیت های تشنجی یا شبه تشنجی با مبدا غیر صرعی در بسیاری از بیماری هایی دیگر ایجاد می شوند و افتراق آنها از حملات تشنجی صرع می تواند مشکل باشند. آزمایش خون به منظور کنترل مشکلاتی مانند عفونت ها ٬ مسمومیت ها ٬ کم خونی یا مرض قند که می توانند موجب برانگیخته شدن حمله ی تشنجی شوند ٬ ممکن است ضرورت داشته باشد. الکتروآنسفالوگرافی (EEG) یا نوار مغزی ٬ فعالیت الکتریکی مغز را از طریق الکترودهایی که به پوست سر وصل می شوند ثبت می کند. در افراد مبتلا به صرع ٬ اغلب تغییراتی در الگوی طبیعی امواج مغزی حتی در زمان موجود نبودن حمله دیده می شود.

از 6 ساعت قبل از انجام EEG نباید قهوه خورده شود. گرفتن نوار مغزی بدون درد است و معمولا حدود 30 دقیقه طول می کشد ولی ممکن است قرار دادن الکترودها بر روی سر تا یک ساعت به طول بیانجامد.

CT اسکن مغز که در آن از دستگاه اشعه ی ایکس مخصوصی استفاده می شود و از زوایای مختلف مغز تصاویری تهیه می کند و این تصاویر را به یکدیگر متصل می نماید تا تصاویری مقطعی از مغز و جمجمه به دست بیاید برای تشخیص صرع به کار می رود. CT اسکن ٬ ناهنجاری های ساختار مغز شامل تومورها ٬ کیست ها ٬ سکته ی مغزی یا آشفتگی های رگ های خونی و بیماری آلزایمر را نشان می دهد.

MRI ٬ دستگاهی بسیار حساس تر از CT اسکن است و تصاویر واضح تری را در اختیار قرار می دهد و در آن از اشعه ی ایکس استفاده نمی شود بلکه با استفاده از آهنربایی پر قدرت ٬ بدن بیمار مغناطیسی می شود. در MRI مغز ٬ اتم های مغز با این میدان مغناطیسی هم جهت می شوند.

سپس امواج رادیویی به طرف بدن شلیک می شوند و اتم های هیدروژن مغز را به ارتعاش در می آورند. همان طور که اتم های هیدروژن به تدریج به حالت سکون بر می گردند. امواج رادیویی به وسیله ی گیرنده های مخصوص گرفته و به وسیله ی رایانه ارزیابی می شوند. در نتیجه تصاویری دقیق و واضح از مغز به دست می آید. MRI هیچ  نوع درد و خطری به همراه ندارد و بیمار باید برای انجام آن ٬ معمولا حدود 10 تا 20 دقیقه در داخل کانالل تونل مانند دستگاه دراز بکشد. در افرادی که از وسایل فلزی مانند ضربان ساز(پیس میکر) یا دریچه هایی مصنوعی قلب استفاده می کنند یا در بدن آنها قطعات فلزی مانند ترکش خمپاره وجود دارد نمی توان از MRI استفاده کرد.

MRI  قادر است بسیاری از اختلالات جزیی را که با CT اسکن نمی توان آنها را تشخیص داد ٬ تشخیص دهد.

SPECT (توموگرافی گسیل تک فوتون) و PET(توموگرافی گسیل پوزیترون) روش های تصویربرداری عملکردی و جدیدتری هستند که برای بررسی بعضی از بیماران مبتلا به حملات تشنجی مقاوم به درمان به کار می روند. این تست ها به تایید محل منطقه ی صرع زا کمک می کنند. SPECT عمدتا در بیمارانی انجام می شود که باید به منظور درمان صرع ٬ جراحی شوند و ناحیه ی شروع کننده حمله صرع آنها به وسیله ی MRI یا EEG مشخص نشده است. SPECT نیاز به دو اسکن دارد ٬ یکی در طول حمله و دیگری 24 ساعت بعد. در هر دو اسکن ٬ ماده رادیواکتیو تزریق می شود و سپس نتیجه ی دو اسکن با یکدیگر مورد مقایسه قرار می گیرد.

تصاویر اسکن بر حسب مقدارر جریان خون متفاوت هستند یعنی به طور معمول جریان خون بخشی از مغز که حمله  های تشنجی از آنجا منشا می گیرند بیشتر است. در اسکن PET ٬ از تزریق ماده ی رادیواکتیو برای کمک به قابل رویت شدن مناطق فعال مغز استفاده می شود. این ماده به نحوی اضافه می شود که جذب گلوکز شود. از آنجا که مغز از گلوکز برای انرژی خود استفاده می کند ٬ بخش هایی از آن که در حال فعالیت سخت  تر هستند ٬ در تصویر PET روشن تر دیده می شوند. انجام اسکن PET ٬ 30 تا 45 دقیقه طول می کشد.

بیشتر بخوانید:

کانال تلگرامی بیوتکنولوژی و زیست شناسی اینستاگرام بیوتکنولوژی, bio1 ریسرچ گیت گوگل اسکولار بیوتکنولوژی لینکدین بیوتکنولوژی
تمام حقوق این سایت متعلق به گروه bio1 به سرپرستی پوریا غلامی تیلکو می باشد . نقل مطالب متمم بدون ذکر منبع، تخلف محسوب شده و متخلفین بر اساس قوانین جاری کشور مورد پیگرد قانونی قرار می گیرند.

جستجو