بدن انسان یک pharmacopia (نسخه دارویی ) واقعی از داروهای پروتئینی مفید است. این بدن مجموعه ای از آنزیم های اندوژن، هورمون ها و آنتی بادی های خود ماست است که مسئول حفظ هموستاز، ثبات زخم، مبارزه با عفونت ها، خنثی سازی سموم، حفظ سلول های سرطانی در حالت ثبات، و به طور کلی زنده نگه داشتن ما می باشد.
تنها زمانی که عملکرد آنزیمها، هورمون ها، یا آنتی بادی های خاصمان را از دست میدهیم و یا زمانی که بدن ما تحت الشعاع برخی از انواع تروما (از دست دادن خون، سکته مغزی، حمله قلبی، عفونت گسترده و یا بار سنگین تومور) قرار میگیرد، ما به برخی از مکمل ها برای داروهای پروتئینی طبیعی مان نیاز پیدا میکنیم.
آنزیم ها توسط موجودات زنده ساخته می شوند و به عنوان کاتالیست های زیستی در واکنش های بیوشیمیایی عمل میکنند.
آنزیم ها برای عملکرد بیشتر سیستم های سلولی حیاتی هستند به همین دلیل ، جهش ، بیان بیش از اندازه ، بیان کمتر از اندازه و یا حذف آنها باعث بیماری در موجودات زنده می شود به خصوص اگر یک آنزیم حیاتی آسیب ببیند میتواند باعث مرگ شود.
بیش از 3000 آنزیم انسانی شناخته و نام گذاری شده اند . کمیته ی آنزیم ( EC ) اتحادیه ی بین المللی بیوشیمی و زیست شناسی مولکولی ( IUBMB ) آنزیم ها را بر اساس واکنش های کاتالیزی ، به 6 گروه تقسیم می کنند:
1. اکسیدوردکتاز ها |
واکنش های اکسیداسیون - احیا را کاتالیز می کنند. نام های معمولشان : دهیدروژناز ، اکسیداز ، ردوکتاز |
2. ترانسفراز ها |
گروه های ترانسفری را کاتالیز می کنند ( استیل ، متیل ، فسفات و...) نام های معمولشان : متیلاز ، پروتئین کیناز ، پلی مراز |
3. هیدرولاز ها |
واکنش های هیدرولاز را کاتالیز می کنند و یک مولکول آب هم مصر می کنند. مانند پروتئاز ها |
4. لیاز ها |
پیوند های C-N ، C-O ، C-S ، C-N را به وسیله ی هیدرولیز یا اکسیداسیون کاتالیز می کند. اسمهای معمول : دکربوکسیلاز و آلدولاز |
5. ایزومراز ها |
سرهم شدن دوباره ی اتمهای مولکول ها را کاتالیز می کنند. مانند اپیمراز ، راسماز ، روتاماز |
6. لیگاز ها |
اتصال دو مولکول را کاتالیز می کنند . مانند DNA لیگاز |
# آنزیم ها به عنوان دارو
اکثر آنزیم های دارویی در گروه هیدرولازها قرار میگیرند. آنزیم های دارویی را از لحاظ استفاده برای بیماری های مختلف به دو دسته تقسیم می کنند :
- برای بیماری های نادر
- برای بیماری های پر شیوع مانند سرطان و سکته ی قلبی
# بازار آنزیم ها
بازار آنزیم ها : 4 میلیون دلار آمریکا در سال 2015
بازار آنزیم های دارویی : 800 میلیون دلار آمریکا
# خلاصه ی تاریخچه ی آنزیم های دارویی
اولین آنزیم با خاصیت دارویی : لیزوزیم سال 1960
activase : اولین آنزیم نوترکیب سال 1987 ، دومین پروتئین نوترکیب دارویی ، مورد مصرف : حمله های قلبی در اثر گرفتگی عروق کرونری با لخته ی خون .
adagen : اولین آنزیم دارویی برای بیماری های نادر سال 1990 ، یک نوع آدنوزین د آمیناز تیمار شده با PEG ، مورد مصرف : بیماری SCID
# انواع کاربرد دارویی آنزیم ها :
- 1. آنزیم های درمانی دهانی یا استنشاقی
مثال آنزیم : sacrosidase با نام تجاری sucraid
علت بیماری : کمبود مادرزادی sucrase-isomaltase .
تظاهرات بالینی: بیمار قادر به هضم قند سوکروز نیست.
نحوه ی مصرف : خوراکی ( دهانی )
- آنزیم های پروتئولیتیک و گلیکولیتیک برای درمان بافت آسیب دیده
در گذشته میزان بسیار زیادی از این آنزیم ها مورد مطالعه قرار گرفته اند اما خلوص و کیفیت لازم را نداشته اند. پیشرفت های بعدی منجر به معرفی چند آنزیم با خلوص و کیفیت بالا شد .
مثال : ژل پانسمانی debrase ( مخلوطی از آنزیم های پیچیده ی عصاره ی آناناس )
در فاز 2 بالینی در سال 2002 و اکنون توسز شرکت MediWound Ltd. عرضه میگردد.
- آنزیم هایی که برای درمان بیماری های عفونی به کار میروند
مثال : لیزوزیم
- آنزیم هایی که برای درمان سرطان به کار میروند
مثال : PEGylated arginine deaminase
درمان بیماری های سرطان پوست و سرطان کبد
نام تجاری : Oncaspar
برخی آنزیم های دارویی که به صورت نوترکیب تولید شده اند
Recombinant human superoxide dismutase |
Oxsodro |
Human acid precursor a-glucosidase, recombinant |
Pompase |
Recombinant human acid a-glucosidase |
Myozyme |
N-Acetylgalactosamine-4-sulfatase, recombinant human |
Aryplase |
Recombinant human highly phosphorylated acid a-glucosidase |
TBD |
Recombinant urate oxidase |
Fasturtec |